The Germans

'Ieder land heeft zo zijn eigen tradities die men moet respecteren. Ik zeg een ander land niet wat het te doen of te laten heeft.' Zo antwoordde Elio Di Rupo in Der Spiegel op de Duitse stelling dat de automatische loonindex in België economisch niet houdbaar is. Het interview verscheen vlak voor zijn bezoek aan Frau Merkel. Niet bepaald een elegante binnenkomer en dus moest Di Rupo zijn tong draaien om toch maar niet gezegd te hebben dat Duitsland zou proberen om andere landen te domineren. Het deed denken aan de legendarische 'The Germans'-episode van Fawlty Towers: 'Don't mention the war!'

De irritatie van Di Rupo sluit nochtans naadloos aan bij de analyse die vandaag in de VS volop van Duitsland wordt gemaakt. Toen Duitsland als tijdelijk lid van de Veiligheidsraad inging tegen de VS en zich niet akkoord verklaarde met de interventie in Libië, vielen in Washington de monden open. Tot dan stelden de Amerikanen zich de Duitsers graag voor als goedmoedige loebassen die altijd gedwee de internationale suprematie van de VS zouden aanvaarden. Het beeld van de Duitsers die in een aflevering van The Simpsons de kerncentrale van Springfield overkopen, maar zich door de werknemers moeten laten vernederen en uiteindelijk berooid weer afdruipen.

In The Washington Quarterly analyseerde men sindsdien de eurocrisis vanuit een radicaal bijgestelde visie op Duitsland. Vroeger zou Duitsland, desnoods in weerwil van de eigen belangen, Europa uit de brand gered hebben door inflatie toe te staan, het Europees noodfonds te spekken en de paraplu van de eurobonds open te trekken. Maar vandaag wordt onze oosterbuur er integendeel van verdacht de eurocrisis met opzet te rekken om inderdaad zijn wil op te leggen aan andere landen. Duitsland zou het 'unipolaire moment' dat het door zijn economisch hegemonische positie heeft verworven, doelbewust aanwenden om de EU te herscheppen naar zijn gelijkenis. Zo zou Duitsland eindelijk het eeuwige dilemma - te groot voor Europa, te klein voor de wereld - willen omzeilen om door te groeien tot een geopolitieke macht.

Op 2 november 2011 werd in de senaatscommissie Buitenlandse Betrekkingen onomwonden gesteld dat de eurocrisis geen louter economisch probleem meer is, maar een bedreiging voor de trans-Atlantische alliantie groter dan die van de Sovjets tijdens de Koude Oorlog. Of deze dramatische Amerikaanse inschatting correct is, lijkt twijfelachtig. Maar er is wel degelijk iets aan de hand in het oosten. Na de val van de Muur bleven wij ons Duitsland gewoon voorstellen als het oude West-Duitsland met wat meer grondgebied. Niets is minder waar. Het land verslikte zich danig in de kostprijs van de hereniging en was tegen het einde van de 20ste eeuw naar eigen zeggen der kranke Mann Europas geworden. Sindsdien veranderde het land echter sluipend maar radicaal. De republiek van Bonn werd ten grave gedragen, de hoofdstad verhuisde naar Berlijn. Samen daarmee werd het oude Rijnland-model via ingrijpende sociaal-economische veranderingen vervangen door de 'Berlin Konsens'.

Duitsland is nu een aanbodeconomie met budgettaire orthodoxie en een zeer grote
arbeidsflexibiliteit, wat een nieuw Wirtschaftswunder uitlokte. Bovendien is de republiek van Berlijn steeds meer opnieuw het hart van het oude Mitteleuropa aan het worden. De Duitsers richten hun blik evenzeer naar het oosten als naar het westen en halen de banden met hun buren daar nauw aan. Als derde exporteconomie van de wereld voeren ze eveneens een eigen politiek naar grote spelers als Rusland en China. Stilaan bevrijd van hun historische trauma's aanvaarden de Duitsers niet langer om wel de rekeningen te betalen in de EU, maar daar relatief weinig macht voor in ruil te krijgen.

Terwijl wij lagen te slapen, is er dus een totaal nieuwe realiteit gegroeid in het oosten. We worden pas wakker nu de Duitse transformatie door de crisis overduidelijk een Europese dimensie heeft gekregen. Verblind door de sterke euro bleven we denken in termen van het oude Europa, dat bestond uit een oostelijk en een westelijk deel. De eurocrisis brengt met een schok het nieuwe Europa aan de oppervlakte. Dat bestaat uit landen die zich kunnen conformeren aan de Duitse economische standaard en landen die dat niet kunnen. We kunnen ons maar beter reppen om bij de goede groep te zitten. Want troost zoeken in een klaagzang over de Duitse dominantie is Basil Fawlty's funny walk naar de economische neergang.