Mag Europa de democratie 'belasten'?

Frank Vandenbroucke (sp.a) scheert de N-VA over één kam met de eurosceptische partij Ware Finnen, die het bij de jongste verkiezingen in Finland bijzonder goed deed. Aanleiding was het debat in de Kamercommissie voor Begroting en Financiën en de Senaatscommissie voor Economie en Financiën over de vraag of de EU een Europese belasting mag heffen.

Maar wat weten we echt af van die als populistisch gebrandmerkte Ware Finnen? We hebben al vaak gehoord dat ze "tegen de EU" zijn. Maar wat houdt dat nu precies in? In de Frankfurter Allgemeine Zeitung lezen we daags na de verkiezingen dat de Finse sociaaldemocraten, de geestesgenoten van Frank Vandenbroucke, op heel wat programmatische punten niet zoveel verschillen van de Ware Finnen. Ook de Finse sociaaldemocraten willen een herziening van de EU-financiering. Daarom denken de politici in Helsinki ook aan een coalitie van conservatieven, sociaaldemocraten en Ware Finnen.

Als in Vlaanderen critici van een Europese belasting 'fundamentalisten' zouden zijn, dan zijn ze thuis in het gezelschap van de Duitse kanselier Merkel en haar buitenlandminister Westerwelle. De Duitse regering schrijft letterlijk in haar coalitieverdrag: "We wijzen een Europese belasting af." David Lidington, Brits minister voor Europese zaken, vindt dat de belastingheffing een bevoegdheid van de lidstaten moet blijven. Idem dito de financieel woordvoerdster van de CDA Elly Blanksma. "Parfaitement inopportune", noemt Pierre Lellouche, Frans minister voor Europese zaken, een Europese belasting nu.

Democratische controle?

Als de EU een eigen belasting zou moeten kunnen heffen, moeten we ons ook afvragen wat dat concreet betekent. De 'EU': dat is bijvoorbeeld de Europese Raad waarin de grote staten een doorslaggevende rol spelen. Dat is ook de Europese Commissie, een instelling die geldt als de motor van de Europese gedachte, maar ze steunt zelfs niet op een parlementaire meerderheid. Het probleem is dus niet de Europese belasting op zich, maar wel wie of wat deze belasting zou heffen. De EU is geen staat, ze is een eigensoortige statenbond op zoek naar meer democratische legitimiteit. Aan zo'n entiteit het recht toevertrouwen belastingen te heffen, zonder dat de burger in de gegeven omstandigheden een controlerecht heeft, effent het pad voor een moderne Leviathan, een moloch die wikt en beschikt.

Wat is het hart van de democratie? Het parlement. De volksvertegenwoordiging die controle uitoefent op de regering, meer bepaald op de wijze waarop de regering omgaat met de sommen waarmee ze de burger belast. In het geval van een Europese belasting is er van die democratische essentie niet veel te bespeuren. Dat is omdat de EU niet beantwoordt aan de kenmerken van een democratische staat, waarvoor de wisselwerking regering-parlement kenmerkend is. Het afwijzen van een Europese belasting vormt geen tegenspraak met de eis naar financiële responsabilisering van de Belgische deelstaten. Dat laatste ligt volledig in de lijn van de democratie: het deelstaatparlement oefent budgetcontrole uit. Mocht de EU evolueren naar een entiteit zoals bijvoorbeeld een confederatie van natiestaten met een regering die verantwoording aflegt aan het parlement , dan zou er geen bezwaar zijn tegen een Europese belasting. De discussie draait dus om democratie, en dat betekent ook: legitimiteit en verantwoordelijkheid. Daar zijn de politici in onze buurlanden zich goed van bewust.